Hapax

Purperkoet (Porphyrio porphyrio), 17 december 2021, Alblasserdam

Zestien december kwam 's avonds een foto op Facebook met de vraag welke soort gefotografeerd was. De foto liet onomstotelijk een ongeringde Purperkoet zien. De eerste voor Nederland, nadat niet veel eerder de eerste voor België was ontdekt.

Hoewel de foto voorzien was van een globale locatie, was de exacte locatie moeilijk te achterhalen. Voor mij niet te achterhalen in ieder geval, hoewel ik er best wat uren instak. De waarnemer wilde de locatie wel delen, waardoor ik mijzelf de volgende ochtend op locatie kon melden.

Ik was gekleed en voorbereid op uren wachten. Het is toch een ral-achtige. Bijna zonder uitzondering hebben ze een zéér verborgen leefwijze en is het maar de vraag óf en zo ja wanneer ze zich laten zien. Zelfs in Spanje, waar de soort algemener is, hebben we vaak lang in het zonnetje gezeten om een glimp op te vangen, terwijl we ze wél heel duidelijk hoorden (vaak "als een olifant in een porseleinkast". Het zijn geen kleine vogels).

Lang hoefde ik niet te wachten. Al snel kwam de vogel aan de waterkant kort uit het riet, om daar alweer snel in te verdwijnen. Inderdaad ongeringd. Wel liet de vogel zijn rechtervleugel hangen (zijn linker soms ook) en waren met name rechts wat beschadigde veren te zien. Dat bleek zoals altijd voer voor de gebruikelijke loopgravenoorlog op de fora als het gaat om wilde herkomst. Ik troost mij met de gedachte dat zowel wilde als niet-wilde herkomst niet toetsbare hypotheses zijn, wanneer de gebruikelijke tekenen van gevangenschap (ringen) ontbreken.

Je komt er simpelweg niet uit, uit dat soort discussies. Ook wilde vogels hebben ongelukken, zullen we maar zeggen. In elke grotere groep ganzen of eenden zie je vogels met hangende vleugels, kapotte veren, manke pootjes. Je ziet het ook bij allerlei zangvogels, meeuwen, steltlopers, zelfs bij de meesjes in mijn tuin. Een hangende vleugel betekent niet automatisch "niet-wild", net zo min als een niet-hangende vleugel automatisch "wild" betekent.

Wat voorlopig voor mij wél een behoorlijk steekhoudend argument vóór wilde herkomst is, is dat de soort voor zover bekend niet (nauwelijks?) in gevangenschap wordt gehouden en dat nog nooit een geringd exemplaar is gezien. In Nederland tenminste. Dat betreft zijn zuidelijke en oostelijke verwanten, die nog iets uitbundiger gekleurd zijn. Als je niet in gevangenschap gehouden wordt, is ontsnappen moeilijk.

Voor mij zijn die debatten (discussies zijn het eigenlijk nooit) niet zo interessant. Simpelweg omdat je, net als het bestaan van God of aliens, de stelling noch kunt bewijzen noch kunt weerleggen. Het is geloof en je gelooft erin of niet en dat is persoonlijk. De gemiddelde gevoelens van de leden van de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna, die getuige enkele flarden gesprek die ik opving in het veld niet direct bekend lijken te staan om hun objectiviteit, bepalen uiteindelijk of het een + of een 0 wordt voor het telspel. Dat kunnen ze niet goed doen in dit geval, lijkt mij (als je het voor iedereen goed wilt doen, is het trouwens een beter idee om ijsjes te gaan verkopen. En zelfs dan...).

Purperkoet (Porphyrio porphyrio), 22 december 2021, Zevenhuizen

Terwijl het debat op de fora nog in alle hevigheid woedt, lekker opgestookt door al dan niet bewust wat weinig genuanceerd geroeptoeter van enkelen, wordt 22 december tegen de middag opnieuw een ongeringde Purperkoet gemeld. Deze keer bij Zevenhuizen, terwijl het exemplaar bij Alblasserdam ook al was gevonden. Twéé Purperkoeten! Het zal te maken hebben met de ijsvorming die na twee dagen nachtvorst er ongetwijfeld voor zorgt dat de dieren wat uit hun geliefde rietland worden gedwongen.

Net als Alblasserdam is Zevenhuizen ongeveer een half uurtje rijden. Ik zat bovendien helemaal vast met het uitwerken van mijn laatste rapport van het jaar. Mijn promotor zei ooit: "Als je vast zit, ga in godsnaam wat anders doen. Ga wandelen. Ga vogels kijken. Ga breien. Dan komt het los. Dat is óók werken. Efficiënter werken zelfs, dan gewoon blijven zitten". Omdat hij daarmee tot op heden nog niet één keer ongelijk heeft gehad en het een mooie zonnige dag was, stapte ik in de auto naar Zevenhuizen. Om een hapaxje weg te werken.

Bij aankomst was het aansluiten. De vogel zat open en bloot te foerageren. De setting! Zo'n tropisch aandoende vogel in een wit berijpt, volstrekt rationeel agrarisch landschap. Surrealistisch ergens. Het was druk en er gelden maatregelen, waaraan men zich makkelijk kon houden overigens (Behalve natuurlijk: "Blijf zoveel mogelijk thuis". Hoewel. Een Purperkoet...dat is op zich genoeg reden om niet thuis te blijven), waardoor ik binnen twintig minuten ook weer op weg was. Genoeg tijd om te zien dat deze vogel ongeringd was en een nagenoeg gaaf verenkleed kon laten zien. Over deze vogel zal minder discussie zijn.

Hoewel drie Purperkoeten binnen enkele dagen in de Lage Landen toch lijkt te wijzen op een kleine influx van deze stiekeme soort -zeker gezien ze niet gehouden lijken te worden- vrees ik toch dat het debat straks wel weer erover zal gaan of niet ergens een kooi open gestaan heeft waaruit drie (!) Purperkoeten zijn ontsnapt. Tegen die tijd zit ik ongetwijfeld mijn rapport af te schrijven. Ik geloof namelijk heilig dat mijn promotor ook nu weer gelijk zal hebben.

Mijn geloofsovertuiging, voor wat het waard is, is overigens dat het alle drie wilde vogels zijn. De soort breidt noordwaarts uit en legt 's nachts lange afstanden af. Nederland grossiert in voedselrijk rietland (geschikt biotoop). Sterker: het zou mij niet verbazen als de soort hier al vaker geweest is. We missen hem gewoon. Simpelweg omdat hij nagenoeg onvindbaar is in die onoverzichtelijke rietlanden waar hij liever niet uit komt.