Het was nooit de bedoeling om naar Finland op stage te gaan. Die stage heeft echt alleen maar goede dingen opgeleverd, maar het was tweede keus. Ik wilde naar Canada. Dat wil ik nog steeds, maar geweest zijn we er nog niet.

Toen een Zwartkoprietzanger (Acrocephalus melanopogon) werd gevonden vlakbij de stad die ik voor het eerst alleen thuis noemde, had ik direct zin om te gaan. Het is pas de derde voor Nederland en daarvan hoorde ik in 2016 alleen de eerste.

Het was vroeg. Zo vroeg, dat de kleine man nog maar nét zijn oogjes open deed om "naar het grote bed" te verhuizen. Snel koffie zetten, ontdekken dat ik vergeten was brood uit de vriezer te halen, briefjes schrijven voor het thuisfront en de kleine man. Als een schim proberen een jas en schoenen te veroveren. "Papa!". "Papa gaat vogels kijken". Ontroostbaar. In de auto. Genieten van de ruimere snelheidslimiet.

Klapeksters (Lanius excibutor). Ik vind ze geweldig. Als bewoner van eveneens (bijna) uit Nederland verdwenen structuurrijke heiden en hoogvenen, sinds enkele decennia nog slechts wintergast in Nederland. Niet alleen zijn ze fantastisch om te zien, het is ergens ook nauwelijks voorstelbaar dat deze slechts lijster grote vogels leven van bijvoorbeeld kleine zoogdieren, hagedissen en dergelijke! Ik probeer elke winter wel een vogel in de buurt te bezoeken of -toen ze via waarneming.nl nog geteld werden- er zelf een te vinden in een niet al geclaimd (en dus minder kansrijk) plot.

In de ogen van mensen om mij heen neemt mijn vogels kijken soms een vorm aan die iets weg heeft van een lichte obsessie. Zelf weet ik het niet, ervaar ik dat niet. Het zit mij in ieder geval niet in de weg en lijkt mijn functioneren ook niet direct negatief te beïnvloeden. Denk ik. Toegegeven: zo af en toe zijn er vogels die "moeten en zullen", vooral omdat ze inhaken op wat andere stoornissen. De Zwartbuikwaterspreeuw (Cinclus cinclus cinclus, een wetenschappelijke naam die te mooi is om niet op te schrijven) van Zoetermeer werd er zo een. 

Waarneming.nl is, denk ik, het eerste en tegenwoordig grootste, inmiddels internationale vooral door het Nederlands taalgebied gebruikte platform waarmee natuurwaarnemingen digitaal kunnen worden vastgelegd en gedeeld. Ook ik gebruik het veel, bijvoorbeeld voor mijn eigen administratie.

Pestvogel (Bombycilla garrulus). In een ver verleden, toen correlatie en causatie niet werden onderscheiden, in verband gebracht met verspreiding van de pest, tegenwoordig de winterse heilige graal van de hobbyfotograaf. Wat betreft het verschil tussen correlatie en causatie hollen we tegenwoordig weer hard achteruit. Althans, na alle "Truus van drie hoog achter wetenschap" rond COVID-19, wijst ook de recente verkiezingsuitslag die kant op... .

We hadden plannen. Die zouden ons brengen richting de stad aan de Rijn waar we in een steeds verder verleden studeerden. We hadden ook bedacht daar zo optimaal mogelijk mee om te gaan. Rijden in het middagslaapje van de kleine man. Met nog een uur te gaan piepte de telefoon...

Als het gaat om handelingsperspectief, is gevoel niet de beste raadgever. Denk ik. Behalve in de zin van het wekken van nieuwsgierigheid, het initiëren van verder onderzoek of in acuut levensbedreigende situaties. Daarmee bedoel ik kiezen op gevoel. Dat kan eigenlijk alleen in een situatie waar al het overige gelijk is en toch een keuze gemaakt moet worden óf in de situatie dat er geen informatie is en geen tijd om die te krijgen. Dat is zeldzaam.

Buitenkansjes, zijn die er wel voor vogelaars? Daar zat ik over na te denken toen we terugreden vanuit Yerseke en de hele auto verder sliep.

We hebben nooit een excuus nodig om naar Texel te gaan, maar het Dutch Birding weekend is altijd een mooie gelegenheid. Wat betreft echte zeldzaamheden waren mijn verwachtingen niet hoog gespannen, gegeven dat alleen zaterdagnacht bij draaiende wind wat aankomst van nieuwe vogels te verwachten was.

Kijken, waarnemen en zien zijn wezenlijk andere dingen. Al kijkend neem je dingen waar en al ziende weet je waar je naar kijkt en dus wat je waarneemt. Zoiets. Daarom is "vogels spotten" ook zo'n verschrikkelijke terminologie; het impliceert slechts kijken en daarmee desinteresse in hetgeen je waarneemt. Zien is kennen, weten we van vroeger. 

Als het om topsport gaat, bestaan er geen troostprijzen. In de documentaire "Faster" uit 2004 over wat nu MotoGP is (die ik iedereen overigens met klem aanraad), doet een journalist de gevleugelde uitspraak "There is only one winner, which means some poor sod has got to come second". Daarmee vergelijkbaar: De grote baas van het snooker -Barry Hearn- is tegen een basissalaris voor de top 50 spelers ter wereld. "I don't pay losers", liet hij optekenen.

Er zijn maar heel weinig regels voor "vogels kijken", "natuurbeleving" of wat dan ook. Bezig zijn met respect voor je omgeving, zonder verstoring te veroorzaken en gezond verstand gebruiken. Meer is niet nodig. Al twitchend gedraag ik mij hetzelfde, al sta je dan niet altijd vooraan en heb je niet altijd de beste foto. Maar, inmiddels heb ik geleerd dat als het om twitchen gaat er één extra regel geldt: Altijd gaan! Als het te regelen valt en niet bij voorbaat kansloos is, altijd gaan. Je hoeft door twijfel, plichtsbesef, "wat zullen ze denken" en wat dies meer zij maar een paar keer onnodig achter het net te vissen om die ongeschreven regel te achterhalen. Vaak is gevoelsmatig direct duidelijk wat een goed plan is. En dan gaat het hoofd aan... .

In vogeljargon is een "armchair-tick" een plusje voor je lijst, zónder dat je daar apart voor naar buiten bent geweest. Meestal omdat een ondersoort die je had gezien soortstatus krijgt (de inverse bestaat dus ook, al ken ik daar geen term voor). Taxonomisch geschuif, met andere woorden.

Toen ik mijn eerste serieuze vogelboek doorbladerde en mijn oog viel op Koningseider (Somateria spectabilis) vormde zich acuut de wens om die soort ooit te zien. Het thuisfront had dat ook. We planden een "zomervakantie" rond specifiek deze soort. Het moment waarop je de soort voor de eerste keer ziet is dan moeilijk te beschrijven. "Birdgasm" is een term die wel eens voorbij komt en misschien passend is. Dat gevoel bleef de hele vakantie. Elke keer als we weer een Koningseider vonden. De twee keer dat ik de soort in Nederland zag, bleek de liefde nog niet verwaterd, zogezegd. Zeker niet toen ik hem in 2018 voor mijn gevoel "vond", nadat de vogel al een paar dagen niet meer gezien was.

Ze begonnen eigenlijk op 11 mei 2023, de grensgevallen, in een meimaand die zich kenmerkt door de weinige bijzonderheden.

Het was - door omstandigheden - alweer vier jaar geleden dat we samen buiten de bekende paden op vakantie gingen. Bovendien voor het eerst met z'n drieën. Daarom hakten we de rit in tweeën en experimenteerden we dus ook met de combinatie kleine man x hotelovernachting.

Al een hele poos heb ik het voornemen om de Pallas' boszanger (Phylloscopus proregulus) van Leiden te bezoeken. Het zijn echt leuk getekende, drukke vogeltjes die ik - hoewel jaarlijks aanwezig - in Nederland bovendien maar één keer eerder zag. Een hapaxje dus. Ook al een hele poos lukt dat bezoek niet. Zo liet ik bijvoorbeeld de Alpenheggenmus (Prunella collaris) van Binnenlandse Zaken voor gaan. Dat klopt ook, want lifers gaan voor soorten die nieuw voor de Nederlandse lijst zijn (Alpenheggenmus) en die gaan op hun beurt weer voor hapaxjes en nice-to-haves. Maar ook de Roodhalsgans (Branta ruficollis) van Moergestel ging voor; een nice-to-have die met z'n drieën goed te bezoeken was en ook door het thuisfront wordt gewaardeerd. Een spur-of-the-moment (half) dagje Texel betekende dat we twee keer langs de Pallas' boszanger te Leiden reden, maar daar niet stopten. Dat tot groot vermaak van het thuisfront.

Er zijn van die soorten die je meer dan anderen ook héél graag wilt zien in Nederland, maar die maar niet willen lukken. Citroenkwikstaart (Motacilla citreola), maar vooral Alpenheggenmus (Prunella collaris) vallen bij mij in die categorie. Pleister op de wond is misschien dat pas 18 Alpenheggenmussen ooit Nederland hebben aangedaan, al werd het leeuwendeel daarvan na 2000 opgemerkt.

's Winters is de delta een prima plek om vogels te kijken. Dat deden we deze winter - net als elke winter - dan ook al een paar keer. Het is tenslotte dichtbij huis. Luxe. Je kunt er bij wijze van spreken niet vaak genoeg komen. Toen bleek dat de kring haar meer of minder traditionele Zeezandexcursie weer organiseerde en bovendien bleek dat de grootouders graag op wilden passen, sloten we graag aan.

...when a plan comes together. De gevleugelde woorden van Kolonel John "Hannibal" Smith. Sigaar omhoog, grote glimlach.

In een druk recreatiegebied onder de rook van Vlaardingen (uitgaande van de dominante windrichting meer precies het Botlekgebied) overwintert in ieder geval sinds tweede kerstdag vorig jaar een Dwerggors (Emberiza pusilla). Dwerggorzen worden iedere winter wel gevonden, maar het zijn bovenal heel mooi getekende en gekleurde gorsjes, wat ze erg aantrekkelijk maakt. Omdat ze graag op de grond hun kostje bij elkaar scharrelen, waarbij ze makkelijk verdwijnen tussen kruiden of struiken, is het niet perse eenvoudig om ze mooi te zien. De vogel van Vlaardingen, zo deed de ronde, was een uitzondering op de regel. Naar verluid langdurig open en bloot foeragerend, wat enkele wereldplaten leken te onderstrepen.

Op een regenachtige dinsdagmiddag, nadat de timmerman die het leven van de carport aanmerkelijk heeft verlengd was vertrokken, staarde ik tijdens een pauze in het schrijfwerk naar het startscherm van waarneming.nl. Dat geeft rust, afleiding en informatie tegelijk. Mijn oog viel toevallig op Rosse franjepoot (Phalaropus fulicarius) en ik klikte door naar de foto's, omdat van de soort soms best gave foto's worden bijgevoegd. Rosse franjepoot op ruwe zee of iets dergelijks. Dat viel tegen, maar nét voordat ik weer verder wilde gaan met mijn leven zag ik "Chaam - Bleeke Heide" als locatie staan. Toen was ik wakker! Dat is namelijk vlakbij huis en wel zover in het binnenland, dat het toch zeker niet de eerste plek is waar je die soort verwacht. Het is niet ongehoord, Rosse franjepoot in het binnenland, maar alledaags is het toch niet.

"Gewoon" ergens rustig een dagje vogels kijken had er na medio november niet ingezeten toen de kerstvakantie begon. Natuurlijk, er waren voldoende leuke vogels dichtbij huis om niet te verhongeren. De Bruine boszanger (Phylloscopus fuscatus) in het Utrechtse bijvoorbeeld, waar ik op een behoorlijk regenachtige namiddag naar op zoek ging. Gewoon om te kijken of ik het geluid nu voldoende beheers om de vogel in mijn eentje op geluid te kunnen vinden. De regen zorgde ervoor dat ik (bijna) alleen liep en het lukte wonderwel om de vogel op geluid te vinden, daar een opname van te maken en hem of haar vervolgens ook te zien. Hoopgevend.

We wilden met z'n drieën uitwaaien en besloten dat te doen aan de Brouwersdam. Daar is het vaak heerlijk uitwaaien. Bij aankomst konden we zien dat het niet waaide; er stonden tal van Belgische, Duitse en Nederlandse campers in gelid op de dam. Stoeltje op het asfalt en genieten! Ik kan mij daar maar moeilijk in verplaatsen. Kitesurfen, a la, maar met je snufferd boven het asfalt langs de weg in een stoeltje zitten... Als je íets verder rijdt, zit je in de natuur of in ieder geval iets dat daarop lijkt. Maar wie ben ik.

Het toeval wil dat we de verjaardag van mijn broer vieren in een weekend in de laatste helft van oktober. Daar had hij geen invloed op. Naast uit eten met de familie lijkt het ook traditie te worden dat die dag een dwaalgast wordt ontdekt hinderlijk ver weg van de feestlocatie. In 2021, bijvoorbeeld, was dat de Renvogel (Cursorius cursor), dit jaar een Geelbrauwgors (Emberiza chrysophrys).

Toen 08 oktober vorig jaar voor het eerst sinds 44 jaar een Amerikaanse zee-eend (Melanitta americana) in Nederlandse wateren werd gezien, waren wij net begonnen aan een fijn weekend Texel. Het laatste weekend met z'n tweeën. Tijdens datzelfde weekend werd óók een Swinhoes boszanger (Phylloscopus plumbeitarsus) gemeld. Je kunt dat hebben met eilanden, dat je er óf te vroeg bent óf te vroeg vanaf gaat. Dat bewuste weekend, vanuit het oogpunt van bijzondere vogels bezien, duidelijk te vroeg aanwezig.

De ambitie is om met de kleine man natuur dicht bij huis te ontdekken. Dat vergt - zo is het idee - relatief weinig, is makkelijk last minute of zonder planning in te passen en zo kom je toch nog samen buiten én ontdek je misschien wel nieuwe pareltjes. Het begin - de Strijbeeksche Heide - viel met bijvoorbeeld onverwacht veel Klokjesgentianen (Gentiana pneumonanthe) in ieder geval niet tegen een tijd geleden, hoewel de aangegeven routes je toch vooral van de mooiste plekken leken weg te houden. Dat zal wel de bedoeling zijn want dat lijkt mode onder terreinbeheerders.

Als afscheidscadeau kreeg ik van een van mijn nu oud-collega's het boek "Birdscapes" van Jeremy Mynott. Een zoektocht naar een antwoord op de vraag waarom vogels zoveel bij mensen losmaken - vogelaar of niet - en naar wat onze ervaring bij vogels ons over onszelf vertelt. Het leek hem passend en dat is het ook (Aanrader!). 

Sommige dingen blijven buiten bereik voor gelegenheidsfotografen zoals ikzelf. Vliegende libellen op een fatsoenlijke manier fotograferen, bijvoorbeeld. Of eigenlijk: herkenbaar op de foto krijgen. Rustende of kleine territoriale libellen en juffers zijn een relatief dankbaar onderwerp. Althans, met wat geduld, goed kijken naar gedrag en als hun leefgebied dat toelaat. Maar de sterke vliegers waarvan de mannetjes "de hele dag" patrouilleren boven geschikt habitat op zoek naar vrouwtjes (en eten), dat is een ander verhaal.

De buren, vermoed ik, vragen zich wel eens af of ik helemaal in orde ben. Ongetwijfeld doen meer mensen dat. Zelf denk ik van wel, maar ik kan mij voorstellen dat het wat raar overkomt als je 's ochtends de muren van je huis en de garage afzoekt op nachtvlinders of 's avonds de pergola met stroop staat in te smeren om dan in het donker met een zaklamp door je eigen tuin naar diezelfde pergola te sluipen. En als er dan nachtvlinders zitten - wat zij niet zien -  daar foto's van gaat staan maken (wat zij wél zien). Ik zou niet weten hoe ze anders te determineren.

Ik zie mezelf niet als een ongeduldig persoon. Wel raak ik snel "verveeld" in de zin dat ik veel uitdaging nodig heb. Maar misschien kan ik dat zelf ook niet goed beoordelen en moet ik het aan anderen laten.

Sinds ongeveer medio mei huist een Zomertortel (Streptopelia turtur) in "centrum" Breda. Dat ik dat bijzonder vind, komt vooreerst door mij beleving bij Breda. Het is een stad met weliswaar relatief veel "groen", maar - zeker buiten de wegbermen - zonder veel ruimte voor structuurrijke kruidenvegetatie, ruigte of overhoekjes. Er zijn uiteraard nog wel wat "vergeten hoekjes" zo her en der. Hoekjes die wachten op "ontwikkeling".

...bestaat eigenlijk niet. Wat dwaalgasten betreft - op wie het begrip betrekking heeft - in zekere zin wel. In juni zitten de meeste soorten toch wel samen met een partner op hun plek, of althans, proberen een plek met partner te maken zoals de Struikrietzanger (Acrocephalus dumetorum) te Empel. De reislust is er niettemin even af. Ook andere soortgroepen - dag- en nachtvlinders, bijvoorbeeld - hebben in deze tijd van het jaar een dip. Of eigenlijk: een wisseling van de wacht. Van voorjaars- naar zomersoorten. Maar: alles kan altijd en overal.

Er zijn van die soorten die je direct terugbrengen naar mooie plekken. Plekken waar het goed was. Voor mij is Struikrietzanger (Acrocephalus dumetorum) zo'n soort. De zang van die soort - het uiterlijk doet daar geen recht aan - roept bij mij acuut verlangen op naar lange Finse zomernachten. Nachten dat ik in bed lag te luisteren naar de Struikrietzanger in de aftakelende Rhododendron voor mijn huis, omdat ik nu eenmaal licht slaap. Nachten die we in het iets mistige veld doorbrachten zoekend en luisterend naar Nachtzwaluw (Caprimulgus europaeus), Krekelzanger (Locustella fluviatilis), Kwartelkoning (Crex crex), Noordse nachtegaal (Luscinia luscinia), Porseleinhoen (Porzana porzana) en Kleine sprinkhaanzanger (Locustella lanceolata). Struikrietzanger krijg je er dan bij. Nachten dat je, natuurlijk zonder paspoort of rijbewijs, staande wordt gehouden door de grenswachten omdat je op veel te kleine weggetjes dichtbij de "neutrale zone" tussen Finland en Rusland veel te langzaam rijdt en veel te vaak stopt. Je gaat het toch missen... .

Voor de vijfde Turkestaanse klauwier (Lanius phoenicuroides) van Nederland was de planning niet bij elkaar te krijgen. 's Ochtends had ik afgesproken om de libellenroute te lopen en 's middags werden we met z'n drieën verwacht op de verjaardag van mijn neefje. Daartussen bleef onvoldoende tijd om op en neer naar Schoorl te rijden. Vroeger zouden we dan ná de verjaardag nog richting Schoorl vertrokken zijn, maar na de "eerste grote reis" met de kleine man was het geen goed idee om daar nog een paar uur achteraan te plakken. Rustig opbouwen. De vogel bleef maar één dag, bleek, dus geen kans gehad.

Baby's hebben als bijkomstigheid dat je veel langer en veel vaker wakker bent dan andere mensen. Veel op andere tijden ook. Of de mensen die een half uur voordat Bevrijdingsdag begon een niet herkende Amerikaanse goudplevier (Pluvialis dominica) uit de krochten van het internet peuterden ook een baby thuis hebben weet ik niet, maar ik was in ieder geval meteen op de hoogte. Zo was ik ook meteen op de hoogte toen bleek dat de Amerikaanse goudplevier de nacht ter plaatse doorgebracht had, waardoor ik ruim voordat de werkdag moest beginnen al richting Everdingen kon vertrekken. Overigens over een ook in noordelijk richting geheel filevrije A27. Kom daar maar eens om op een normale donderdagochtend (of om het even welke dag, eigenlijk).

Soms is het gaan zien van zeldzame vogels - achteraf - een wat frustrerende bezigheid. Niet zozeer omdat je soms simpelweg (nét) te laat bent. Op het moment zelf is dat best frustrerend natuurlijk, maar relatief gezien gebeurt het eigenlijk best weinig. En om heel eerlijk te zijn, vaker wel dan niet zie je het aankomen en rijd je tegen beter weten in gewoon door of vertrek je tóch.

Op Goede Vrijdag verschijnt een Italiaanse mus (Passer italiae) op waarneming.nl. Daar komen, zeker sinds de introductie van beeldherkenning, vaker de meest tot de verbeelding sprekende zeldzaamheden voorbij. Niet erg, lijkt mij, want beter een keer te veel gecorrigeerd dan een knaller gemist. Het validatieteam zal daar anders over denken.

Het adagium is in principe "Alles kan, altijd, overal!" als het over dwaalgasten gaat. Of in ieder geval iets van vergelijkbare vorm en strekking.

Het was niet mijn eerste dip. Dat gebeurt vaker. Hoewel het tot nu toe niet vaak voorkwam, was het ook niet de eerste keer dat ik dezelfde vogel twee keer dipte. Drie pogingen ondernam ik voor de Grote burgemeester (Larus hyperboreus) in de haven van Dordrecht. Drie keer zag ik hem niet, waar anderen dat telkens wél lukte. Wel kwam ik drie keer thuis met ontbijt van de beste bakker van Nederland. Ook mooi!

Rustig en geconcentreerd werkend op kantoor in Nijmegen verscheen op Valentijnsdag rond 15.00 begeleid door het geluid van de bekende Roodmus (Carpodacus erythrinus) de tekst "Zanggors (Melospiza melodia)" op het scherm. De vogel zat in België, nét over de grens in Zeeuws-Vlaanderen nabij Doel. Dat is best een uithoek vanuit Nijmegen en hoewel er niet echt iets bijzonders op de planning stond, was de ruim twee uur durende reis langer dan de aan voldoende daglicht beschikbare tijd. Bovendien: de vogel zat in België. Maar Prosperdorp waar de vogel werd ontdekt is een minder complexe vorm van Baarle-Nassau / Baarle-Hertog en rond 16.30 meldden de Nederlandse vogelaars ter plaatse dat de vogel de hem onbekende grens ook oversteekt en dus kansrijk is voor de Nederlandse lijst.

Ik heb respect voor mensen die hun geld verdienen als (vogel)gids. Ik zou eraan ten onder gaan, de verwachtingen (die altijd te hoog zijn), de onvermijdelijke teleurstellingen, de onzekerheid. Eén keer per jaar functioneer ik een winterweekend lang als vogelgids voor een goede vriend uit Spanje. Wintervogels kijken in Nederland. Dit jaar kon het weer en had hij een vriend mee.

Het is één van mijn, van onze, favoriete natuurgebieden; de Kwade Hoek op Goeree (nope, dat is niet in Zeeland). Omdat er wat betreft horeca, speeltuinen, amusement en andere ellende niets is (als je weet waar je wezen moet is de kibbeling uitstekend!), is het er eigenlijk altijd rustig. Ook op mooie zomerse dagen met strandweer is het er rustig. Het is, samen met ergens op Voorne, de enige plek waar ik niet weiger om "op het strand te gaan liggen".

...over België. Meer mensen doen dat. Ergens is de ervaren wanhoop misschien hetzelfde, maar ik verwacht niet dat de oplossing daarvoor in België ligt. Al deel ik de liefde voor de taal.

Omdat ik op de middelbare school de beide klassieke talen in mijn examenpakket had, wist ik -na lang graven- dat ik wist wat bedoeld werd met de term "een hapaxje wegwerken" toen ik hem voor het eerst tegenkwam op een vogelforum. Een hapax, beter hapax legomenon, stamt van Homerus die het gebruikt voor een woord dat in een (boek)werk of taal maar één keer voorkomt. Logischerwijs staat het onder vogelaars dus voor een soort die je in je leven maar één keer zag. Een "hapaxje wegwerken" is dus het voor de tweede keer (gaan) zien van zo'n soort.

Nieuwvliet-Bad is ver weg. Of eigenlijk: Nieuwvliet-Bad voelt heel ver weg. Binnen Nederland kan het verder. We moeten dan beginnen met vaststellen dat er wel degelijk iets boven (de stad) Groningen gaat. Vrij veel zelfs. Er ligt nog een eindeloze, wat eentonige landbouwsteppe tussen Groningen en de kwelders van de Waddenzee. De Waddeneilanden uitgezonderd, kwam ik maar een schamele twee keer boven Groningen: voor de Amerikaanse tafeleend (Ayhthya americana) van Zuidhorn en voor de Woestijnplevier (Charadrius leschenaultii) van de Lauwerpolder. Drie keer, als we de Grijze junco (Junco hyemalis) van Beijum meetellen.