Hyacintorchis

Hyacintorchis in Nederland

Vorig jaar (2020) werd Hyacintorchis (Himantoglossum robertianum) nieuw ontdekt voor Nederland. Zes exemplaren in totaal.

Ik heb een welbekend zwak voor lijstjes, met name complete lijstjes. Via mijn lijstjes, bijbehorend uitzoekwerk en veldbezoeken leer ik makkelijk en gericht over ecologie en standplaats of habitat van soorten. In die zin is het meer dan plat "vinkjes zetten". Bovendien is het prettig om een doel te hebben en kom je nog eens op onbekend terrein. Wat de Nederlandse orchideeën betreft mocht ik sinds 2018 terugkijken op een complete lijst van alle nog in Nederland in het wild voorkomende soorten; het ging dus kriebelen welteverstaan.

Zorgvuldig ná de bloei werd de ontdekking bekend gemaakt, uiteraard met een zo ruim mogelijke geografische referentie. Van onze reis naar Cyprus wist ik nog dat het weinig zin heeft om na de bloei nog op zoek te gaan, althans voor de beleving. Bovendien: wáár in Nationaal Park Hollandse Duinen. Vaak is dat een hele puzzel waar uren tijd in gaan zitten terwijl desondanks de puzzel niet altijd goed gelegd kan worden. Toeval wil dat vanuit het werk gekeken werd naar exact het gebied waar de soort was ontdekt! Meevaller. In zekere zin stond het bezoek dus al medio 2020 met rood in de agenda.

Voordeel daarbij is dat de soort erg vroeg bloeit; vanaf februari in centraal Spanje waar we haar vaker zagen. Minder dan een jaar geduld oefenen dus. Nu kan die vroege bloei voor de soort in Nederland dit jaar een nadeel zijn geweest gegeven dat het eindelijk weer eens een weekje wat kouder was en de soort overblijvend, maar niet winterhard is.

Bij aankomst was de orchidee snel gevonden. Het is een enorme, paars bloeiende orchidee die al vanuit de auto te zien was. Vervelende verrassing was, dat het echt maar om één bloeiend exemplaar leek te gaan. Van een tweede exemplaar leek de aar niet verder te ontwikkelen, van een derde zagen we alleen de rozet. Drie is de helft van zes. Misschien heeft de "winter" van 2020-2021 erin gehakt. Vorstschade wordt voor de enige, in 2014 ontdekte Belgische groeiplaats net zuidelijk van de Limburgse grens ook beschreven na de toch zachte winter van 2015-2016 (Kreutz et al. 2017). Anderzijds mag het gebied niet betreden worden en is het vanaf een fietspad niet helemaal te overzien.

Het beeld deed een beetje denken aan de Bokkenorchissen (Himantoglossum hircinum) -uit (nu) dezelfde familie- die we vorige jaar per toeval op Terschelling vonden. Normaal ook grote, uitbundige en opvallende planten, maar toen door de aanhoudende droogte nauwelijks ontwikkeld. Niettemin: het is en blijft een fantastische orchidee om te zien; door het formaat, maar zeker ook door de subtiele tekening van de bloemen die van bijna wit verloopt naar diep paars, opgeleukt met donkerpaarse vlekken. Hoe dan ook indrukwekkend.

Omdat het gebied verder toch vooral hondenuitlaatgebied is (en Natura 2000-gebied waar we de overmaat aan stikstof tot drie cijfers achter de komma vrezen...), sloten we de dag af met een wandeling over landgoed Elswout, specifiek voor de stinsenflora. Echt een aanrader, ook omdat het bos zelf oud, aftakelend beukenbos is, zoals het een landgoed betaamd doorplant met tal van andere majestueuze bomen. Niks is "echt", alles is aangevoerd, maar het heeft enorme uitstraling en aantrekkingskracht. Ook een aanrader!